In 1962 is onze stichting SOS opgericht ondermeer als reactie op de onstuimige groei van de 'vrije-tijdsbesteding': het toerisme. Overal in Nederland en langs de Europese kusten werden in snel tempo badplaatsen uit de grond gestampt, met grote hotels. En het kamperen kwam als betaalbare verblijfsvorm sterk op, inspelend op het gevoel van vrijheid. Ook op Terschelling nam het toerisme sterk toe, geconcentreerd in de zes weken van de schoolvakanties en de 'bouwvak' in juli en augustus. Daarbuiten was er weinig te doen en stonden de 'zomerhuisjes' en de kampeerterreinen weer leeg. Het waren vooral de Duits georiënteerde hotels Victoria en Europa, en de plannen voor nog meer grootschalige hotels en zomerhuiscomplexen in de duinen, die voor een aantal verontruste eilanders en eilandliefhebbers aanleiding waren om SOS op te richten. Ons bijzondere eiland dreigde onder de voet gelopen te worden door deze ongeremde (project)ontwikkeling.

Begin jaren zeventig werd de keerzijde van deze ongeremde groei steeds duidelijker. De tijd van grenzen aan de groei. De extra boten op zaterdag waren afgeladen vol, het aantal auto's en fietsen dat werd aangevoerd nam toe, evenals de overlast op de wegen en in de dorpen. En de hoeveelheid afval. In de Oosterburen (Midsland) reed rond sluitingtijd van de kroegen politie-te-paard met de 'lange lat' om het jeugdige publiek tijdens de bouwvak in toom te houden. De natuurgebieden dreigden door betreding te eroderen, en te verdrogen door de onttrekking van steeds meer eilander grondwater. De Wadleiding was er nog niet.

In het Structuurplan 1972 werd - als visie - de basis gelegd voor beperking van die groei in het hoogseizoen door het maximaliseren van het aantal 'toeristische bedden', door het beperken van het autogebruik, door seizoensverbreding en kwaliteitsverbetering. De tenten maakten plaats voor stacaravans en later huisjes. Vanzelfsprekend had dit beleid de sympathie van SOS, omdat daarmee behoud van het 'eilander eigene' als uitgangspunt en verkoopargument werd gebruikt. Naast zon, zee, zand en zopie als verkoopargument kwamen er andere motieven om Terschelling te bezoeken, zoals Oerol, de Harlingen - Terschelling race (zeilen en roeien), congressen, een mogelijk Nationaal Landschap Terschelling en dergelijke. Dit alles gericht op kwaliteit boven kwantiteit. Of zoals oud SOS-bestuurslid N.Wortel het verwoordt: "Genoeg is beter dan steeds meer". Wortel heeft als hotelhouder op de Antillen gezien wat er gebeurt als ondernemers en gelukszoekers ongeremd hun gang kunnen gaan. Ook burgemeester Bats heeft dat op Sint Maarten gezien toen hij daar bewindvoerder was. Maffiose praktijken leidend tot aantasting van het 'eigene'.

Op Terschelling kunnen we ons gelukkig prijzen dat die ongeremde groei is uitgebleven, dat 'het kind niet met het badwater is weggespoeld'. Ook niet in de topjaren negentig, zoals bijvoorbeeld 'op' Scheveningen en in Zandvoort. Maar ook op Borkum en op Norderney. En wat nu dreigt op het Duitse Waddeneiland Sylt. De WDR heeft daarover een indringende documentaire gemaakt, te zien op www1.wdr.de/fernsehen/sylt-ausverkauf-einer-luxusinsel100.

Maar zoals recent Henny van der Most - groot geworden in de zeventiger en tachtiger jaren met Ponypark Slagharen, de Bonte Wever, Speelstad Oranje, Wasserwunderland Kalkar - moest ervaren: het 'feest' gaat niet eeuwig door. De bevolking in Europa krimpt, vergrijst en is verwend, verre bestemmingen met goedkope vluchten trekken vooral jongeren, maar ook ouderen. In Duitsland, maar ook elders in Europa in traditionele toeristengebieden is te zien waar dat toe leidt: krimp, verpaupering en sluiting.

Vanuit de 'eeuwige-groei-gedachte', ondernemers eigen, bestaat dan de neiging om steeds nieuwe hotels en appartementencomplexen te bouwen, zogenaamd met gegarandeerde huurinkomsten. Zie de droom-advertenties in de zaterdagkranten. Maar is dat wel wijs?

Ook op Terschelling vindt die ontwikkeling plaats. Uitbreiding van het aantal 'bedden', ondanks de 'Beddenboekhouding', wordt door projectontwikkelaars-van-overzee voorgestaan bij hotel Schylge, op het B&Y-terrein, bij Formerum aan Zee, op de Westerkeyn, bij Midsland aan Zee, in het zorgpension Formerum enzovoort. SOS is daar niet zondermeer gelukkig mee en pleit voor een Ontwikkelvisie, net als de politieke partijen. Waar gaat Terschelling heen met het toerisme? De markt groeit niet onbegrensd door. Wat zijn de argumenten om naar Terschelling te gaan dat zichzelf langzamerhand uit de markt prijst? Het toeristisch product bestaat uit meer dan 'bedden'. Wellness is geen onderscheidend voordeel meer. Maar wat dan wel? Authenticiteit? Natuur en Cultuur? Events? Hoe willen we op het eiland de werkgelegenheid in stand houden buiten het toerisme? Hoe geven we een duurzame toekomst vorm? En de leefbaarheid? Wat is onze visie op de haven? Wat is onze visie op de polder en de landbouw als economisch-landschappelijke activiteit? En niet onbelangrijk: hoe houden we de zelfstandige gemeente Terschelling overeind, gezamenlijk?

De generatie die bovenstaande toeristische ontwikkelingen in de jaren zestig en zeventig heeft meegemaakt weet dat je voor dit soort idealen knokken moet, dat het niet vanzelf komt. De jongere generatie ervaart dit meer als vanzelfsprekend. Planning en visie zijn woorden uit de twintigste eeuw. De huidige generatie politici heeft in het huidige tijdsgewricht daar weinig affiniteit en ervaring mee. Die denkt hooguit in 'kaders'. Wil Terschelling zich in de komende tijd overeind houden, dan heeft het werken aan een Ontwikkelvisie een hoge prioriteit. En doe dat professioneel. En hou ook iets over voor de volgende generaties: behoud van het 'eilander eigene'. SOS pleit voor het authentieke als 'unique selling point'. SOS hoopt met dit initiatief ook jongeren aan te spreken.

In januari 2015 zullen we een nieuwe burgemeester op het eiland verwelkomen: Bert Wassink. Hij heeft ruime ervaring met gemeentelijke organisaties en is lid van GroenLinks. Te hopen en te verwachten is dat hij leiding kan geven aan deze bijzondere en complexe gemeente en gemeenschap met oog voor het algemeen belang en de lange termijn. SOS kijkt uit naar een goede samenwerking. Er ligt een hoop werk op hem te wachten. Het vormgeven van een Ontwikkelvisie is daar één van.

Hilmar Schurink, voorzitter SOS.

Dit artikel is verschenen in De Miedbringer 53, december 2014, 1412-191, pag. 4 - 6.