De noodzaak van een natuurgolfbaan op Terschelling

Bart Speleers– 14:41, 31 oktober 2017

Golfen tussen de Terschellinger grassoorten: volgens de initiatiefnemers, die hun definitieve plan vandaag wereldkundig maken, varen het toerisme én de natuur er wel bij. Maar daar is niet iedereen het mee eens.

Hilmar Schurink van Stichting Ons Schellingerland (SOS) kijkt vanuit z'n woonkamer in het Terschellingse dorp Lies uit het raam, over de weidse polders richting Waddenzee. Hij denkt na over de vraag die hem net is gesteld. "Nee, ik wil niet op voorhand zeggen of de stichting voor of tegen een 'natuurgolfbaan' op Terschelling is." Hij wil het plan eerst kritisch doornemen en toetsen aan de doelstelling van de stichting. "Dat is het behoud van het eilander karakter: de sfeer, het kleinschalige - zeg maar het kneuterige - van Terschelling", legt Schurink uit. Past een golfbaan daar bij? "Nou, laat ik het zo zeggen: ik zie de nut en noodzaak van zo'n natuurgolfbaan niet. Het toerisme loopt hier perfect, dus waarom nog meer bezoekers trekken? Bovendien staan naast een golfbaan nog veel meer grote toeristenprojecten op het eiland gepland. En we willen toch niet het Amsterdam van het noorden worden?"

Schurink noemt SOS 'een luis in de eilander pels'. Of het nu gaat over het plaatsen van tipi-tenten in de open polder, de bebouwing van een braakliggend terrein naast het populaire strandpaviljoen De Walvis of de plannen voor een groot badhotel in de duinen van Midsland aan Zee: SOS stelt vragen, geeft ongezouten haar mening en procedeert indien nodig door tot de Raad van State. Niet om onnodig dwars te liggen, verzekert de voorzitter, maar om Terschelling te behoeden voor afbraak van het 'eilander eigene'. "De huidige toerist komt voor rust, natuur, het unieke van het eiland. En niet voor dingen die er nu níet zijn, zoals een golfbaan."

Handtekeningenactie
Vanaf de jaren tachtig waren er meerdere pogingen tot de aanleg van een golfbaan op Terschelling, maar die strandden op natuurregelgeving, gebrek aan een geschikte plek of verzet van de eilanders. Zoals in 2001, toen een actiegroep een grootscheepse handtekeningenactie op touw zette, omdat een golfbaan het landschap zou verpesten. De toenmalige wethouder werd bedolven onder protestbriefjes en het plan sneuvelde onder zware druk.

We willen toch niet het Amsterdam van het noorden worden?

Hilmar Schurink

Maar dit keer gaat het zeker lukken, weet Dirk-Jan Moes, voorzitter van Stichting Natuur Golfbaan Terschelling (SNGT), met het plan voor een 'natuurgolfbaan'. De tweehonderd leden van de lokale golfclub golfen nu nog op het strand en op camping De Kooi, maar hunkeren naar een eigen golfbaan, die ook toeristen moet trekken. Zes jaar geleden begon de club met zoeken naar een geschikte locatie en richtte zijn blik eerst op agrarisch gebied, maar stuitte daarbij op hevig verzet. "Landbouwgrond op Terschelling is heilig", vertelt Moes. "Sommige boeren wilden best praten, maar de politieke druk was te hoog: van agrarische grond blijf je af." De stichting week met haar vraag uit naar Staatsbosbeheer, dat grote delen van het eiland beheert. "Vroeger zouden we direct 'nee' tegen het plan hebben gezegd", vertelt boswachter Joeri Lamers van Staatsbosbeheer op Terschelling, "maar de positie van Staatsbosbeheer is afgelopen jaren veranderd, op verzoek van de politiek. We kijken nu serieuzer naar vragen uit de maatschappij en denken mee over hoe mensen de natuur meer kunnen beleven, maar zonder dat het ten koste gaat van die natuur."

Natuur opwaarderen
Gezamenlijk zochten Staatsbosbeheer en stichting SNGT naar een geschikt golfterrein en kwamen uit bij een dennenbos bij West-Terschelling. Een bos dat is aangemerkt als Natura2000-gebied, een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. Voor een golfbaan in dit gebied stelde Staatsbosbeheer wel een aantal eisen aan het ontwerp ervan. Zo moest het terrein openbaar toegankelijk blijven voor andere recreanten, mocht er geen gebruik worden gemaakt van kunstmest of chemische middelen en was grondwateronttrekking verboden. Daarnaast moest er breed maatschappelijk draagvlak voor het plan zijn en moest het de natuur 'opwaarderen'.
De golfstichting ontwikkelde vervolgens een businessplan voor een 9-holes golfbaan zonder winstoogmerk en een ecologische 'voortoets', waaruit zou blijken dat het plan niet strijdig is met de natuurwetgeving. De gemeente Terschelling en de provincie Friesland gaven elk vijftigduizend euro voor de verdere uitwerking ervan. Nu het plan definitief klaar is, gaat over enkele weken de vergunningsprocedure in.
Maar wat is nu precies een 'natuurgolfbaan' die de natuur 'opwaardeert'? Lamers legt het uit in het beoogde dennenbos. Een bos met lange, kale bomen met begroeide toppen, met een bodem van turfachtig strooisel van naalden en her en der een eikvarentje. "Ecologisch is dit bos niet bijzonder interessant", zegt Lamers. "Daarom kappen we het lagergelegen bos en vervangen het door een fairway - speelvlak - met Terschellinger grassoorten en richting de bosranden door loofbos en grijs duin."

Grijs duin
Vooral dit duin is belangrijk voor het 'opplussen' van de natuur in dit gebied. Grijs duin bestaat uit zandige hellingen begroeid met korstmossen, grassen en plukjes heide, en is door Natura2000 gekwalificeerd als een van de hoogste natuurtypes. Vervang het laag gewaardeerde dennenbos door stukken grijs duin en de natuur krijgt een 'upgrade', is de redenatie van Staatsbosbeheer. Overigens is het creëren van volwaardig grijs duin op deze plek niet haalbaar, vertelt Lamers. "Zonder golfbaan zou dat overigens ook niet mogelijk zijn, omdat het terrein zich daar niet voor leent. Het ligt bijvoorbeeld te dicht bij het dorp." De afslagpunten en de greens, waar de golfbal in het putje komt, worden volledig gecultiveerde grasmatten. Pas na vier tot zes jaar, zodra de holes op natuurlijke wijze zijn begroeid, kan er gegolfd worden, verwacht Staatsbosbeheer. En dan niet te intensief en zonder gebruik van golfkarretjes.

Dit is een dubieus plan, dat absoluut ten koste gaat van natuurbescherming

Raoul Beunen

De financiering, het beheer en onderhoud van de golfbaan is nog niet volledig uitgewerkt, erkennen Moes en Lamers. Geld moet komen van clubleden, het bedrijfsleven, het Waddenfonds en mogelijk gemeente en provincie. Over de pachtsom die Staatsbosbeheer voor het gebied zal ontvangen, moet nog worden overlegd. "Wat vaststaat", zegt Lamers, "is dat geld verdienen niet het doel is van de golfbaan. Kostendekkend moet het wel worden, uiteraard."
Nu aan de meeste eisen van Staatsbosbeheer is voldaan, volgt het maatschappelijk draagvlak. En dat kan spannend worden, gezien het verleden. Staatsbosbeheer en golfstichting spelen 'volledig open kaart' en gaan tijdens een aantal excursies in het dennenbos uitleg geven aan de eilanders en vragen beantwoorden. En vragen komen er, zegt SOS-voorzitter Hilmar Schurink, die zich heeft aangemeld voor een van de excursies: over de financiële haalbaarheid van het plan, het onderhoud en beheer van de golfbaan en de belasting voor de natuur. "Dit plan is me veel te onduidelijk. Het roept zoveel twijfels bij me op, en dan zeg ik: bij twijfel niet inhalen."

Geen twijfel bij Raoul Beunen, universitair docent omgevingsbeleid bij de Open Universiteit en onderzoeker naar de implementatie van de Natuurbeschermingswet. "Dit is een dubieus plan, dat absoluut ten koste gaat van natuurbescherming." Beunen valt niet over het opofferen van dennenbos voor grijs duin. "In het beheerplan voor het Terschellings Natura2000-gebied staat dat zowel de oppervlakte als de kwaliteit van grijs duin moet verbeteren. Dennenbos vervangen door grijs duin is dus logisch, maar er vervolgens een golfbaan aanleggen is dat zeker niet. Zou je in dit gebied alleen zeldzamere habitattypes creëren en de golfbaan weglaten, dan waardeer je natuur pas écht op, en dat is ook de bedoeling in Natura2000-gebieden. Een golfbaan - hoe je die ook inricht - tast de natuur aan."

Verstoring
De onderzoeker noemt enkele voorbeelden van aantasting. "Je kunt een fairway inzaaien met lokale grassoorten, die je voor het golfspel vaak moet maaien, maar dat levert geen waardevolle vegetatie of leefgebied voor dieren op. Door maaien van en lopen over het terrein treedt verstoring op, wat slecht is voor vegetatie en dieren, als vogels." Vogels die steeds minder op Terschelling voorkomen, als tapuit, blauwe kiekendief en velduil zullen daardoor het gebied zeker mijden, aldus Beunen. Ook bij het beheer en gebruik van de golfbaan zet de onderzoeker vraagtekens. "In het voorstel wordt heel makkelijk gedaan over duurzaam beheer, maar er wordt onvoldoende duidelijk gemaakt wat dat concreet inhoudt en wat de invloed daarvan is op de natuur." Voor Beunen is het plan voor een golfbaan 'overduidelijk' een geval waarbij privaat belang boven publiek belang - natuurbescherming - wordt gesteld. "En waarbij regelgeving wel heel erg gemakkelijk ter zijde worden geschoven met het argument dat een golfbaan ook natuur is."

Bron:

Trouw, 31 oktober 2017